Op je NEUS vertrouwen

Tenslotte draait het in het dierenrijk om functionaliteit. Omdat wij ook zoogdieren zijn ben ik geïntrigeerd door hoe en waarom honden over een zoveel betere neus beschikken.
Zou het zo kunnen zijn dat wij eigenlijk veel betere ‘ruikers’ zijn maar dat tijdens de ontwikkeling tot hedendaagse mens de nadruk op onze andere zintuigen is komen te liggen?
If you don’t use it you loose it….
De negentiende-eeuwse neuro-anatoom Paul Broca, ontdekte dat de reukkolf bij mensen veel kleiner is dan bij andere zoogdieren.
De reukkolf, de bulbus olfactorius, is een zenuwknoop in de hersenen van alle gewervelde dieren. Zijn functie is de waarneming en perceptie van geuren.

Honden beschikken over een grotere reukkolf dan mensen

De reukzin is het meest primitieve zintuig en rechtstreeks verbonden met het limbisch systeem.
Alle geuren die we waarnemen worden direct ‘doorverbonden’ met ons brein, met het limbische systeem. Zodra een geur wordt geroken c.q. ingeademd wordt de geurinformatie door het limbische systeem ‘herkent’. In dit deel van de hersengebieden krijgen emoties een etiket, vaak gekoppeld aan een geur. Geuren roepen dus herinneringen en emoties op. 
Het reukvermogen staat in direct verband tot het geheugen, emoties en het gemoed.

Inmiddels is er een nieuwe tak van wetenschap, de Metabole psychiatrie. Deze richt zich op de interactie tussen metabole processen (de processen van de stofwisseling) en psychiatrische aandoeningen. Denk hierbij aan de hersen-darm as.
Er is eveneens veel onderzoek naar de ondersteuning die geuren kunnen bieden bij neurodegeneratieve ziekten zoals de ziekte van Alzheimer.
Ontsteking, insulineresistentie, sterk wisselende bloedsuikerspiegels en andere metabole factoren hebben een directe invloed op het goed functioneren van de hersenen.
Recent onderzoek geeft aan dat reukstoornissen vroegtijdige indicatoren zijn van neuro psychiatrische aandoeningen zoals schizofrenie, Alzheimer en de ziekte van Parkinson. 
We weten dat wanneer mensen problemen krijgen met reuk (en smaak) er vrijwel altijd problemen zijn van metabole aard.
In de periode van de coronacrisis ondervonden veel mensen problemen met reuk en smaak. Wat feitelijk een indicatie was van metabole problematiek.
Overigens heeft het mineraal zink, of een tekort aan zink, hier een belangrijke rol.

Dit betekent concreet dat het reukorgaan, metabole processen en de gezondheid van het brein een diepe connectie kennen.

Het verband tussen reukzintuig en gezondheid, zowel fysiek, mentaal als emotioneel, is al lang geleden aangetoond. Zelfs de invloed van het microbioom op het waarnemen, de perceptie en de herinnering aan geur.
Geuren waarschuwen voor de aanwezigheid van roofdieren en ander gevaar, voor de aanwezigheid van voedsel en of dit voedsel eetbaar is of bedorven.  
Als reactie hierop wordt direct de afgifte van hormonen, endorfines en andere neuro chemische stoffen geactiveerd. Dit proces neemt maar een paar seconden in beslag. 
Het inademen van een bepaalde geur brengt direct een fysiologische (lichamelijke) reactie op gang. Niet alleen wat betreft emoties. Er is zelfs een directe invloed op het immuunsysteem en de spijsvertering. Denk maar even aan de geur van warme, versgebakken appeltaart die je het water in de mond doet lopen. 
Daarnaast hebben geuren een enorme invloed op seksuele aantrekkingskracht en op de voortplanting. 
Het inademen van een bepaalde geur kan een dier euforisch maken, maar ook boos of woedend. 
Geuren waarnemen kan voor een hond betekenen dat hij zich veilig of heel onveilig voelt.

Oestrogeen

Vrouwen ruiken beter dan mannen. Dit heeft te maken met het hormoon oestrogeen. Het reukorgaan van vrouwen is op zijn best in het midden van hun menstruatiecyclus wanneer de concentratie oestrogeen in het bloed het hoogst is. 
Boeiend om te kijken hoe dit bij honden is. Uiteraard moeten we dan kijken naar dieren die niet gecastreerd zijn.
Interessant om uit te zoeken hoe dit voor speurhonden werkt….

Orgaan van Jacobson

We weten dat honden en veel andere dieren een zogenoemd Orgaan van Jacobson hebben, ook wel het Vomeronasaal orgaan genoemd (VNO). Heel lang heeft men gedacht dat mensen dit orgaan niet hebben. Maar gelukkig heeft men jaren geleden ontdekt dat de mens ook een Vomeronasaal orgaan heeft. Het bevind zich hoog in de neus (bodem neustussenschot) en lijkt een beetje op een reukorgaantje. Er worden echter geen geuren waargenomen maar vluchtige stofjes die een enorme invloed hebben op het gedrag van mensen. Het gaat hier dan vooral om feromonen, een bepaalde vorm van een lokstof. 
In het rijk der dieren zijn feromonen heel bekend. Denk maar even aan een reu die de geur van een loopse teef al op grote afstand ruikt. Vrouwelijke dieren scheiden feromonen af om mannelijke dieren te laten weten dat ze vruchtbaar zijn. Deze geur-lokstoffen zijn dus belangrijk binnen de communicatie, zelfs long distance. 
Het Vomeronasale orgaan is echt een apart zintuig. Dit zintuig verteld ons wat de oren niet kunnen horen en de ogen niet kunnen zien. Het is een soort ruiken-proeven…. Bij honden zit dit orgaan boven in de bek. We zien dan ook vaak dat honden even iets in de bek nemen om geur op te nemen, de geur als het ware proeven en het dan loslaten. 
Tussen het Vomeronasale orgaan en de hersenen lopen zenuwverbindingen. Een directe lijn met het brein! 

Bijzonder dat honden ook emoties van mensen kunnen ruiken!

Geurencrisis

We leven in een wereld vol met geuren. Hoe kunnen geuren bijdragen aan meer welzijn of dit welzijn juist verstoren? Herken je deze situatie? Je loopt met je hond langs de weg, er komt een auto vlak langs en zodra deze voorbij gereden is begint je hond te proesten. Hij heeft een grote hoeveelheid uitlaatgas en andere geuren binnengekregen en hij probeert dit ‘eruit’ te werken. Je loopt in een winkel en zelfs op grote afstand ruik je van verre het opdringerige parfum van iemand die verderop loopt. Die geur komt je tegemoet en blijft nog lang hangen in de ruimte. 
Schoonmaakmiddelen, bepaalde cosmetica, after shave en parfums maar ook geurkaarsjes en andere huisparfums zijn toxische geuren. Deze stoffen zijn ontzettend schadelijk. Niet alleen voor jouzelf maar natuurlijk ook voor je huisdieren. En een beetje chloor in het toilet of een ‘bij iedere spoelbeurt is hij weer schoon’ wc-blokje is een regelrecht milieudelict. En ook die geur blijft lange tijd aanwezig en wordt door je huisdieren geroken.
En er zijn zoveel geuren…. Deodorant, crème, shampoo, haarstylingsproducten, parfums, schoonmaakmiddelen, uitlaatgassen, impregnatiemiddelen van meubelen, tapijt en gordijnen, verpakkingsmaterialen, uitlaatgassen, hondenspeeltjes van plastics, hondenmanden en kussens van synthetische stoffen, geurkaarsen, geurzakjes die vol zitten met hormoon verstorende (geur) stoffen. Het is behoorlijk overweldigend voor je dieren.
Onze huisdieren kunnen zich niet onttrekken aan al deze geuren. Deze stoffen zijn ook nog eens hormoon verstorend.

Hoe kun je geuren nu gebruiken als positieve boost voor jouw welzijn en dat van je hond:

• Begin met het zo veel als mogelijk vermijden van bovengenoemde producten.
• Kijk vooral hoe die geurenwereld voor jouw hond werkt. Als je buiten loopt wil hij het liefst overal aan ruiken. Op deze manier vormt hij zich een beeld van de realiteit. Laat hem daarom snuffelen en vertraag je wandeling of wacht wanneer hij ergens wil blijven ruiken. Neem de tijd.
• Realiseer je dat als vreemde mensen jouw hond aaien zij letterlijk (hun) geur overdragen op het lichaam van jouw hond.
• Ga speuren met je hond. Liefst in de natuur. Als je detectie doet, dan het liefst met zeer subtiele geuren.
• Denk bij onzekere, angstige of zelfs agressieve honden aan hun geurbeleving. Een bepaalde geur kan hen angstiger of juist agressiever maken. 
• Als je met etherische oliën wilt werken, laat je hond dan zelf kiezen. Gebruik geen etherische olie op zijn lichaam. Je kunt een druppel van een etherische olie op een tissue doen en deze op de grond neerleggen. Zo kan je hond zelf beslissen of dit de olie is die hij waardeert.
• Als je een nieuw tuigje of lijn koopt voor je hond, was deze dan eerst en spoel na met water en azijn. Dit geld ook voor de kleedjes waarop hij ligt.
• Ga naar buiten na een regenbui en de wereld ruikt frisser. Dit doet mens en dier goed.
• Ga in de vroege ochtend naar het strand en ruik de zee. Zeelucht is helend.
• Voor angstige honden zijn de zogenoemde snuffeltuinen juist niet handig. De omgeving is hier doordrenkt van stoffen die angst versterken. Denk aan alle stress hormonen en feromonen die honden hier uitplassen en afgeven.
• En heb je een pupje, ruik dan volop aan zijn lijfje, binnen een paar weken is zijn lichaamsgeur verandert. De geur van een jong puppy of kitten en natuurlijk ook de geur van een pasgeboren baby zorgt voor een sterke emotionele respons.

In het werken met honden en mensen maak ik volop gebruik van de verbinding tussen geur, emoties en het lichaam. Dit begint al bij pupjes. Een bepaalde geur kan een gevoel van veiligheid of juist onveiligheid betekenen voor mens en dier.

Geuren zijn boodschappen voor de ziel.

Bronvermelding:

Humaan:
Kontaris I, East BS & Wilson DA. Behavioral and Neurobiological Convergence of Odor, Mood and Emotion: A Review. Frontiers in Behavioral Neuroscience 2020;14:35.

Yang K, Ayala-Grosso C, Bhattarai JP, Sheriff A, Takahashi T, et al. Unraveling the Link between Olfactory Deficits and Neuropsychiatric Disorders. The Journal of Neuroscience 2023;43(45):7501–7510.

Yuan H, Li Y, Liu X, Su L, Li Q, et al. Association between olfactory function and metabolic syndrome in bipolar disorder patients: a cross-sectional study. BMC Psychiatry 2024;24(1):718.

Gouveri E & Papanas N. Olfactory Dysfunction: A Complication of Diabetes or a Factor That Complicates Glucose Metabolism? A Narrative Review. Journal of Clinical Medicine, 2021;10(23):5637.

Honden: 
https://www.sciencenews.org/article/dog-smell-new-nose-brain-connection
https://www.frontiersin.org/journals/veterinary-science/articles/10.3389/fvets.2018.00056/full

Dit artikel is geschreven door Petra Driesen.
Holistisch gedragstherapeut, natuurgeneeskundig, orthomoleculair en kPNI therapeut