Oogcontact

Honden, net als mensen, kijken elkaar aan en communiceren, zeer zorgvuldig overigens, scannen elkaars gelaatsuitdrukkingen. Als jouw kind je aankijkt weet je vrijwel direct waar het kind behoefte aan heeft. Mensen die een langdurige relatie met elkaar hebben hoeven elkaar alleen maar aan te kijken om te weten wat er in die ander omgaat. En zelfs wanneer een wildvreemde persoon je aankijkt, weet je al heel snel iets over de bedoelingen van die persoon. 
Dit geldt ook voor wegkijken. Het oogcontact juist vermijden. Ook dit heeft altijd een duidelijke reden.

Honden onderling maken oogcontact en scannen elkaars gelaatsuitdrukkingen.
Honden maken ook oogcontact met mensen. Uit zichzelf. Of ze vermijden juist dit oogcontact. Om dezelfde redenen die mensen kunnen hebben. 
Als jouw hond je aankijkt kan hij hiermee verschillende dingen bedoelen, vragen, nodig hebben of verwachten.

In reguliere hondentraining wordt het oogcontact tot kunstje gebombardeerd. 
Het ‘kijk naar mij’ wordt aangeleerd met iets lekkers of met een speeltje in je hand. 
Je hand breng je richting je borst of gezicht waarop de hond omhoogkijkt. 
Op het moment dat het dier omhoogkijkt naar jou, maar feitelijk naar het lekkers of naar het speeltje, wordt hij beloond.

Dit oogcontact-kunstje wordt al aangeleerd bij pups en veelvuldig ingezet bij allerlei oefeningen. Ook bij volwassen honden is dit een vaak ingezet trucje. Op deze manier wil men voorkomen dat een hond aandacht heeft voor iets anders.
Wanneer je een hond leert dat het oogcontact ‘onder voorwaarden’ dient plaats te vinden, als kunstje dus, wordt het oogcontact voorwaardelijk. Met name als je dit regelmatig toepast. 
Deze vorm van oogcontact heeft nog nauwelijks iets te maken met communicatie. 
De hond moet vooral op jou letten……
Het gaat niet meer om de behoefte van het dier. Het gedrag is door jou als mens uitgelokt en jij hebt hier zo je redenen voor. De hond heeft geen andere reden dan het krijgen van de beloning.
Binnen de reguliere gedragstherapie wordt dit kunstje gebruikt om honden af te leiden, vooral wanneer het dier angstig is of agressie vertoont.

Relatie, communicatie en sociale verbinding

Binnen een relatie houd je rekening met elkaar. Je let op jezelf en je let op de ander. Zoals een ouder op een kind let en het kind regelmatig ‘verbinding’ maakt met de ouder. Soms gewoon om even te zien of je nog ‘samen’ bent.

Oogcontact heeft een totaal andere bedoeling dan ons op hondenscholen is aangeleerd!
We kunnen heel eenvoudig weer terug naar dit oorspronkelijke oogcontact, dit zo belangrijke aspect van communicatie. En het is heel simpel.

Stop met het kunstje!

Start met oprecht oogcontact.
Dit kan best even lastig zijn want een kunstje afleren is stukken lastiger dan een kunstje aanleren. Het dier heeft tenslotte verwachtingen ten aanzien van het gekunstelde oogcontact.
Je kunt heel simpel beginnen, wanneer je hond jou even vluchtig aankijkt, even terugkijken. Maak je blik zachter.

Een open of zelfs liefdevolle blik
Dit oogcontact stimuleert een gebied in de hersenen, het zogenoemde limbic mirror system, dat een rol speelt in het herkennen van emoties en emotionele gedragingen.
Wanneer er liefdevol oogcontact plaatsvindt komt er een stofje vrij, namelijk Oxytocine. 
Dit stofje is noodzakelijk voor binding tussen individuen. Oxytocine is zowel een hormoon als een neurotransmitter en wordt aangemaakt in de hersenen wanneer er sprake is van oprechte of liefdevolle aandacht. Oxytocine zorgt voor socialer gedrag ten opzichte van de eigen groepsleden en heeft alles te maken met vertrouwen en sociale verbondenheid.

Zowel met een pup als met een volwassen hond is het mogelijk oprecht oogcontact te hebben. Het is eigenlijk heel simpel.
Zodra jouw hond naar je kijkt zeg je iets liefs vanuit je hart. Dit kan van alles zijn, een beetje afhankelijk van wat je hond met je wil delen.
Gewoon wat in je opkomt, ha lieverd, heb je het naar je zin? Of dag lief dier, wat heb je nu nodig van mij? En het belangrijkste, je kijkt je hond aan als je tegen hem praat en spreekt rustig en liefdevol.
Het maakt dus niet uit wat je zegt als het maar rechtstreeks uit je hart komt en er daadwerkelijk oogcontact is. Dit vervangt iedere vorm van belonen.

Wat kan het mooi zijn om tegen je hond te zeggen, ja jongen, ik heb je gezien en weet dat je dit moeilijk vindt, in plaats van: kijk naar mij, kijk naar mij, kijk naar mij…. 
Voor zowel het dier als voor jouzelf een totaal andere beleving. Je hond voelt zich werkelijk gezien. Dit geeft rust en vertrouwen.

Mensen worden bang gemaakt, er wordt ons afgeraden oogcontact te maken met een hond. Vreemde honden moet je niet aankijken en vreemde mensen ook niet. 
Er is echter een wereld van verschil tussen staren en liefdevol oogcontact.
Oprecht oogcontact kan zelfs plaatsvinden tussen twee mensen die volkomen vreemd zijn voor elkaar. Een kort moment waarop beiden zich gezien voelen. 
Dat kan het meisje bij de kassa zijn, een kind wat je voorbij huppelt of die oude man die verderop woont. Er heel eventjes zijn voor en met die ander, echt en oprecht, even contact met die andere ziel. 
Letterlijk, een ogenblik….
Geen slecht idee in onze huidige samenleving. Het leidt tot meer verbinding, sociale cohesie en verzacht onze emoties.
We zijn gewend om honden te negeren. Het ont-houden van oogcontact of het afbreken van oogcontact wordt vaak geadviseerd bij honden die angstig of agressief zijn. Vaak ook als ‘ideale’ strategie bij een hyperactieve hond.

Bij alle honden die bij mij op les komen, maak ik oogcontact, altijd.
De mate waarin en de wijze waarop is afhankelijk van het dier zelf. Soms kijk je zijdelings of vluchtig. Soms juist aandachtig. Maar altijd met een zachte blik. Soms is het noodzakelijk wat afstand te bewaren bij een hond met agressie maar het oogcontact is altijd nodig, voor mens en dier.

Een ontmoeting op zielsniveau

Niet alleen als mens maar zeker als therapeut is het nodig dat ik oprecht oogcontact kan maken met een hond. Het is dan meteen voelbaar duidelijk wat het dier nodig heeft. Ik bedoel hiermee niet wat het dier aan training of coaching nodig heeft maar wat het dier werkelijk nodig heeft. Met zijn hele wezen.
Dus ook een hond die angstig, onzeker, agressief, of hyperactief gedrag vertoond wordt door mij aangekeken. 
Sterker nog, ik noem dit een ontmoeting op zielsniveau. 
En het waarnemen van zijn zielenroerselen is de basis van alles wat nodig is. Noodzakelijk voor het dier om terug in balans te komen.Als we met honden oprechter kunnen communiceren wordt hun wereld en onze wereld een heel stuk mooier.

Wil je hier meer over weten, het oogcontact is de basis van alle bijzondere dingen die worden toegepast en verdiept binnen het Trainingsvrij opvoeden.

Dit artikel is geschreven door Petra Driesen.
Holistisch gedragstherapeut, natuurgeneeskundig, orthomoleculair en kPNI therapeut