Het einde van de opvoeding

Kinderen... Vroeger zag ik mezelf wel moeder worden. Het is er echter niet van gekomen en op een gegeven moment begon ik kinderen zelfs irritant en luidruchtig te vinden.

Alleen de kinderen van vriendinnen vond ik leuk. Die waren namelijk welopgevoed. Die renden niet gillend rond en spraken netjes met twee woorden. Zo hoorde het! Dacht ik. Want nu zijn deze kinderen volwassen en hebben alle inspanningen van hun moeders ten spijt te lijden onder dezelfde onzekerheid, pijn, stress, schaamte en schuldgevoelens die mijn vriendinnen hen juist wilden besparen.

Dus de vraag is: Wat is opvoeding? 

Dat is waar het boek van Jan Geurtz over gaat. En waarom is het beter om helemaal niet meer op te voeden? En welk alternatief is er?

Niemand komt ongeschonden uit zijn jeugd

Of je nu zelf wel of geen ouder bent, iedereen is een kind van ouders. Ouders gaan ervan uit, dat je als ‘onaf wezentje’ op de wereld komt en aangeleerd moet worden hoe je je moet gedragen om later succesvol te worden. Ze willen zowel de fouten die hun eigen ouders met hen gemaakt hebben corrigeren als jou behoeden voor onnodig lijden, maar houden eigenlijk een niet-functioneel mechanisme in stand dat juist leidt tot lijden in de vorm van minderwaardigheidsgevoel, angsten, emotionele blokkades en remmingen. 

Ouders zijn van mening dat opvoeden móet. Ze zitten vast in de identificatie van hun geluk met het levensgeluk van hun kind. Hoe hun kind presteert in het leven is een directe reflectie op hun kwaliteiten als ouder. Daarbij bestaat er een bezitsrelatie tussen ouders en kinderen en hiermee verantwoordelijkheidsgevoel, wederzijdse rechten en plichten. Vooral plichten.

Zorgen voor versus Opvoeden
De schrijver maakt hier onderscheid tussen.

Zorgen voor een kind houdt in dat er aan de basisbehoeftes wordt voldaan. Er wordt een acuut belang gediend, zoals veiligheid, kleding en voeding. 

Opvoeden en opvoedingshandelingen zijn gericht op het toekomstige levensgeluk van hun kind en staan onbedoeld haaks op het levensgeluk in het nu. Ze ontstaan uit het ideaalbeeld dat de ouder heeft van hoe het kind zich het beste ontwikkelt tot een gelukkige, moreel verantwoordelijke volwassene die leeft volgens de normen en waarden van de ouder. Dat laatste gebeurt overigens vanzelf, omdat kinderen het voorbeeld van hun rolmodellen volgen. Daar is geen opvoeding voor nodig. 

Omdat opvoeden niet per se van acuut belang is maar pas in de toekomst zichtbaar wordt, zien kinderen daar vaak het nut niet van in en verzetten zich daartegen, wat weer leidt tot frustratie en machteloosheid bij de ouders en ouderen in de maatschappij, de zogenaamde generatieconflicten.

Identiteit

Vanuit zijn boeddhistische visie legt Jan Geurtz uit hoe wij als kind ter wereld komen in natuurlijke staat van zijn. In deze natuurlijke staat van zijn, waarin we eigenlijk al goed zijn, zijn we helemaal spontaan en onszelf. Tussen 1,5 en 10 jaar wordt onze identiteit, ons zelfbeeld gevormd. Ouders gaan onze spontaniteit steeds meer aan banden leggen. Hiermee worden we bewust van het feit dat ons gedrag beoordeeld wordt en gaan onszelf daardoor ook beoordelen. Onvoorwaardelijke liefde wordt daarmee voorwaardelijk en om ervoor te zorgen, dat de opvoeding succesvol verloopt wordt ons gedrag geconditioneerd door straf, beloning of manipulatie. Een belangrijke bijkomstigheid is dat we ons afgewezen voelen door onze ouders, omdat we kennelijk niet goed genoeg is zoals we zijn. En om dat pijnlijke gevoel van afwijzing te voorkomen, gaan we onszelf afwijzen. Dit houden we levenslang naar de buitenwereld vol in de vorm van een imago.

Hoe kunnen we ons eigen negatieve patroon doorbreken?

Je kunt dat bereiken door je bewust te worden van je identiteit (≈ je ego) en je hiervan los te maken.  

Hoe? Door het beoefenen van het observeren van je gedachtes zonder oordeel over je gedachten of jezelf (= Mindfulness). Accepteren wat zich aandient in het hier en nu. Zonder weerstand, want waar je je tegen verzet wordt groter. En als je toch negatieve gedachten of emoties hebt, observeer dit dan ook, zonder mee te gaan in die negativiteit. Hierdoor keer je terug naar je natuurlijke staat van zijn en leer je om niet meer uit reflex te reageren.

De natuurlijke staat van zijn bestaat o.a. uit liefde, openheid, eerlijkheid, vrijheid, altruïsme en compassie. Je leert dat je goed bent zoals je bent. 

Nieuw opvoedingsparadigma
Ouders focussen vooral op hoe het moet zijn in de toekomst en daarmee op wat er in hun ogen nu ‘fout’ gaat en niet op wat er al wel goed gaat.

Jan Geurtz pleit ervoor om de controledrang en behoefte aan manipulatie van de ontwikkeling van het kind te laten rusten en daarvoor in de plaats naar de werkelijkheid te kijken, de natuurlijke staat van zijn (h)erkennen, die goed is zoals het is:
1.    Kijken naar de werkelijkheid houdt in kijken vanuit objectiviteit, niet door de bril van de illusie van jouw werkelijkheid. (Op deze manier leren kijken = inZICHT). 
2.    Erkenning. Prijzen en bekritiseren houden een waardeoordeel in. Die maken plaats voor erkenning = Met aandacht kijken naar de werkelijkheid en deze benoemen, zonder waardeoordeel. Het is wat het is. Alles, zowel positief of negatief, mag er zijn. Dat is ware acceptatie en schept vertrouwen tussen jou en een ander, zoals je kind.
3.    Vertrouwen in plaats van controle. Vertrouwen dat alles goed is zoals het is, wat er ook gebeurt. Controle is altijd voorwaardelijk, vertrouwen is onvoorwaardelijk.
4.    Loslaten. Kijken, erkennen en handelen vanuit vertrouwen brengen je in harmonie met de aard van de werkelijkheid en deze verandert altijd. Loslaten = loslaten van jouw perceptie van de werkelijkheid, van jouw opvatting dat jouw manier van omgang met anderen de enige juiste manier is en dus dat jij het gelijk hebt. Wil je liever gelijk hebben of gelukkig zijn?

Uiteindelijk kreeg ik geen mensenkinderen, maar hondenkinderen. Door de opleiding TvO en dit boek besef ik, dat ik dezelfde fouten met mijn honden heb gemaakt als ik met mijn eventuele kinderen zou hebben gemaakt! En veel hondenmensen doen dat. Dat schuldgevoel heb ik inmiddels gelukkig al los kunnen laten door Abraham Hicks en mindfulnessmeditatie. 

Honden zijn net als baby’s al in harmonie met hun natuurlijke staat van zijn (Abraham Hicks: connected to Source Energy). We zijn als hondenouders abusievelijk in de veronderstelling dat opvoeden en trainen moét. Maar hiermee halen we onze honden weg bij zichzelf. In plaats van te erkennen, ontkennen we hun negatieve emoties en onderliggende behoeftes.

Als we bovenstaande toepassen op onze hond en ons krampachtig vasthouden aan het ideaalbeeld van hoe het moet loslaten, komt er ruimte om hen te zien zoals ze werkelijk zijn en wat ze nodig hebben om gelukkig te zijn en maakt frustratie plaats voor een diepere connectie gebaseerd op pure liefde, respect en vertrouwen met onze DIERbaren. 

Dit boekverslag is geschreven door Natasha Rijnbeek, deelnemer aan de opleiding Trainingsvrij opvoeden en Holistisch werken module 2.